CHUYỆN ĐI SỨ XƯA

Phần 1: Chuyện tai tiếng của sứ bộ thời Lê.

Xưa nay vẫn nên kể lại những câu chuyện xấu, những tấm gương xấu trước những gương tốt, việc hay để tự cảnh tỉnh vậy. 

Cùng với bao câu chuyện đi sứ Trung Hoa lưu lại tiếng thơm muôn đời về tài năng đối đáp, bản lĩnh khí phách cũng như học thức uyên thâm khiến người phương Bắc phải nể phục như sứ bộ Mạc Đĩnh Chi, Giang Văn Minh, chuyện ly kỳ của sứ bộ Nguyễn Tự Cường, Vũ Trần Thiệu.

Trái lại cũng có những việc để lại tai tiếng muôn đời hậu thế, làm nhục quốc thể chỉ vì những chuyện nhỏ nhặt, ích kỷ, tự cao của các sứ thần, khiến ngoại quốc chê cười. Để lại tiếng xấu về sau. Đó là chuyện sứ bộ của Nguyễn Tông Trụ và Thái Quân Thực thời Lê Sơ - Thái Tông Văn Hoàng đế. 

Hình 1.Vua Lê Thái Tông

Tháng Giêng năm Giáp Dần (1434), vua Thái Tông lên ngôi thay Lê Thái Tổ (1428-1433) băng hà trước đó. Để cho danh chính ngôn thuận việc lên ngôi của mình, nên “Ngày mùng 6, sai bọn Tuyên phủ sứ Nguyễn Tông Trụ, Trung thư hoàng môn thị lang Thái Quân Thực, kỳ lão Đái Lương Bật mang tờ biểu và lễ vật địa phương sang nhà Minh cầu phong. Dẫu việc cầu phong này chỉ là cái lệ mang tính tượng trưng là chính, vì thực tế bao lâu nay, sau khi vua mới lên ngôi sẽ cử sứ đoàn đi thực hiện việc này, như hình thức thông báo nước Nam có chủ mới. Việc cầm đầu sứ bộ đị diện cho quốc gia là việc trọng đại, sứ thần thay mặt nhà vua can hệ quốc thể, vị thế quốc gia, dân tộc giao thiệp với nước ngoài.

Chuyến đi sứ này cũng vậy, Nguyễn Tông Trụ và Thái Quân Thực đều là hai viên quan mang hàm tứ phẩm như nhau được sung vào sứ bộ, nhưng việc sắp xếp vị trí trong sứ bộ của họ lại có sự khác nhau: “Hai người này khi vâng lệnh sang sứ nhà Minh, hữu ty làm giấy tờ, theo thứ tự trước sau, ghi Tông Trụ là bồi thần , Quân Thực là kỳ lão. Quân Thực có ý bất bình".

Hình 2. Thuyền của An Nam Chánh sứ qua đò Nam Ninh Quảng Tây. 

Sứ bộ Lê Trung Hưng.

Cũng chính từ đây mới sinh ra chuyện không hay khi đoàn sứ bộ đến Trung Hoa ra mắt vua Minh.

Khi đoàn sứ bộ đến, lúc vào yết kiến vua Tuyên Đức nhà Minh, chiếu theo thứ bậc để ban áo cho sứ thần, áo của Quân Thực do vị trí thấp hơn nên không có hoa văn kim tuyến như trang phục của Tông Trụ, trong lòng Quân Thực không hài lòng khi hai người mang hàm tứ phẩm như nhau.

Hình 3. Vua Minh Tuyên Đức.

Đến khi dự yến triều Minh, Quân Thực giận dỗi không mặc áo được ban, mà mặc áo dệt kim tuyến của mình vào dự, ý sánh ngang với vị trí bồi thần của Tông Trụ, nhưng xét theo lệ triều yết thì rõ là đã không đúng, mà ở đây lại là thể hiện bộ mặt quốc gia.

Hình 4. Áo thêu kim tuyến nhà Minh.

Không chỉ có thế, Quân Thực vì tức tối, còn đem bản tâu do thừa chỉ Tham tri Nguyễn Trãi soạn ra mà chửi bới, lại chửi luôn cả Tham tri Đông đạo Đào Công Soạn, vì ông này đã cử Tông Trụ cùng đi với mình.

Bị đụng chạm đến mình, Tông Trụ cũng không vừa, chẳng còn nghĩ gì đến thể diện quốc gia giữa nước người, nên lấy làm giận dữ tranh cãi không ngớt với Quân Thực khiến cho bữa dạ yến trang trọng thành nơi hai sứ Việt lời qua tiếng lại nặng nhẹ với nhau. Đấu võ mồm chưa thỏa, hai viên sứ bộ nước Nam còn “bốc hỏa” xông vào nhau “thượng cẳng chân, hạ cẳng tay” không khác gì phường chợ búa xông vào đánh nhau.

Kết quả là Tông Trụ bị vỡ mặt, người đi theo can ngăn cũng không được. Không chỉ dừng lại ở đấy hai người lại kiện nhau ở Hồng Lô Tự ( nhà Minh- cơ quan chuyên việc ngoại giao yến tiệc) nói xấu lẫn nhau. Tông Trụ còn lén tới nhà viên nội quan của Bắc triều ở Long Châu (Quảng Tây- trên đường đi sứ về nước) nhận lễ vật tặng, lại nói với viên quan đi tiễn của Long Châu là Lã Hồi về chuyện khi đi sứ Ai Lao nói vụng Tiên đế nghe gièm giết bậy.

Sau chuyến đi sứ đó, việc đã đến tai vua Lê Thái Tông rồi. Đến tháng 2 năm Ất Mão (1435), vua Thái Tông xử tội hai sứ thần này. Đáng ra, làm nhục quốc thể trong việc bang giao, lại tự tiện giao thiệp với người nước ngoài, nói xấu cả tiên đế, cứ chiểu theo Quốc triều hình luật thì hai người đều đáng tội chết cả.

Nhưng vua Thái Tông xét: “Hai người vì đi sứ, giao thiệp với người nước ngoài, tức giận đánh lẫn nhau, làm nhục quốc thể, tội đáng chết. Nhưng vì có công cũ, nên xử tội đi đày". Theo đó, căn cứ vào tội trạng, Quân Thực bị đày đi châu xa, tức châu Bố Chính, còn Tông Trụ đày đi châu gần, tức châu Nghệ An.

Kết cục người phương bắc được xem phường tuồng diễn trò chỉ vì một chiếc áo kim tuyến mà làm mất quốc thể, sĩ diện quốc gia, lại tự ý tư thông giao thiệp với người nước ngoài, nhận của đút thật tai hại, đáng trách vậy.

Nguồn: https://www.facebook.com/vietnamphonghoa98/posts/2107409519288743

Người sưu tầm: Đỗ Xuân Giang