Vũ khí Việt Nam - Phần 2

Nỏ Liên châu. Nguồn ảnh: nghiencuulichsu.com

1. Tên hai hổ đuổi dê
Làm hai ống thuốc phun và một ống thuốc nổ. Ống thuốc nổ để ở đầu mũi tên, hai ông thuốc phun thì trở ngược đầu đuôi. khi châm lửa cháy, hai ống thuốc phun đẩy tên bay đi, hai ống thuốc phun cháy hết thì cháy lan sang ống thuốc nổ, tên nổ vung lửa ra xung quanh, đốt cháy sàn trại, thuyền, nhà của địch. Một người dùng trăm người sợ, rất huyền diệu.

Hình 1. Ảnh minh hoạ. Nguồn ảnh: warm21

2. Tên quả lựu

Lấy giấy, vải bọc thuốc nổ thành một quả cầu, ngoài sơn phết và bọc nhựa thông cho chặt. Xuyên quả cầu qua một mũi tên và luồn dây dẫn cháy vào. Để quả cầu ở đằng đuôi mũi tên. Châm lửa vào dây dẫn cháy rồi lấy cung bắn mũi tên đi, quả cầu nặng hơn làm đầu mũi tên bị trở ngược thành ra móc câu, trúng vào quần áo giặc, vải buồm, lều trại thì mắc lại, dây mồi cháy hết quả cầu phát nổ, dùng đốt lều trại, thuyền chiến giặc rất hiệu quả.

Hình 2. Ảnh minh hoạ. Nguồn ảnh: warm21

3. Bẫy ống tên

lấy một ống tre rừng lớn làm ống tên. Đặt tên tẩm độc vào đầy ống. Cột ống lên một sào tre, tạo thành hình chữ T. Trồng sào tre xuống đất, uốn cong sào tre xuống đất sao cho miệng ống tên ngửa lên trên, hướng về phía đã định. Cột dây bẫy để giữ sao cho sào tre khỏi bật, chăng ngang đường đi của giặc. Cho người ra dẫn dụ giặc đuổi theo, giặc chạy xéo qua dây bẫy, sào tre bật lên làm cho tên trong ống bay ra tứ tung, giặc chết cả.

Hình 3. Ảnh minh hoạ. Nguồn ảnh: warm21

4. Kỵ xạ

Song song với bộ binh và tượng binh, kỵ xạ hay mã cung thủ là một trong những lực lượng quân đội chính quy, chủ lực trong lịch sử phát triển của quân đội Đại Việt. 

Bắt đầu từ thời Lý cưỡi ngựa bắn cung là một môn võ thuật bắt buộc mà tất cả quan viên đều phải thuần thục không kể văn võ. Triều đình cho xây trường bắn ở gần kinh thành để các cho các quan viên tập luyện và hàng năm có các cuộc sát hạch trình độ của họ tại đấy. 

Thời Lê Thánh Tông, trong 66 Ty ở Kinh đô, có 7 Ty cung nỏ, trong đó có Ty Kỵ Xạ, Ty Du Nỗ, Tráng Nỗ, Kính Nỗ, Thần Tý. Trong 51 Vệ ở kinh đô, có Vệ Kỵ Xạ chia làm 5 sở. Chức quan Bộc Xạ thường chỉ những vị quan võ thân cận của nhà vua, cũng có nghĩa là người bắn cung giỏi. 

Lê Quý Đôn ghi lại trong "Kiến văn tiểu lục" rằng nhà Lê Trung Hưng từ năm 1724 trở về sau vẫn còn có môn cưỡi ngựa bắn cung trong thi Bác Cử. Cung dùng hạng nặng, sức căng là 55 cân ta. Dựng ba cái đích đều cách xa 100 bộ. Thí sinh phải phóng nhanh, bắn 3 phát tên. Trúng 2 phát là hạng ưu, 1 phát cũng đỗ. Năm 1743 thêm quy định đường ngựa chạy phải cách bia 50 bộ. 

Cuối thời Lê trung hưng, đầu thời Nguyễn thì hỏa khí đã phát triển mạnh và thay thế hoàn toàn cung nỏ trong lực lượng quân đội chính quy vì vậy triều đình không còn coi trọng các kì thi cưỡi ngựa bắn cung nữa mà bỏ đi.

Hình 4. Ảnh minh hoạ. Nguồn ảnh: warm21

(Còn nữa ...)